با تغییر سبک زندگی از روستایی به شهری، بسیاری از روستاهای ایران به مقاصدی جذاب برای گردشگری تبدیل شده‌اند. یکی از این روستاهای دیدنی، روستای بیابانک در شهرستان سرخه، استان سمنان است. این روستای تاریخی که قدمت آن به چند هزار سال پیش باز می گردد، همچنان اصالت و زیبایی خود را حفظ کرده و به عنوان مقصدی محبوب برای عاشقان تاریخ و طبیعت شناخته می شود.
در این مقاله قصد داریم به معرفی کامل روستای بیابانک سرخه سمنان بپردازیم تا با این روستای زیبا و تاریخی بیشتر آشنا شوید.
معرفی روستای بیابانک سرخه سمنان
روستای بیابانک، با زیبایی های بی نظیر و فضایی آرامش بخش، یکی از دیدنی ترین روستاهای ایران است که در فاصله ۲۹ کیلومتری جنوب غربی شهر سمنان و ۶ کیلومتری جنوب شرقی شهر سرخه قرار دارد. این روستا، واقع در دهستان لاسگرد از توابع شهرستان سرخه، مقصدی خاص برای گردشگرانی است که به دنبال تجربه ای متفاوت در دل کویر هستند.
وجه تسمیه این روستا به موقعیت جغرافیایی خاص آن باز می گردد. بیابانک در جنوب خود تا انتهای دشت کویر هیچ روستای دیگری ندارد و به همین دلیل نام بیابانک یا جایی کوچک در بیابان برای آن انتخاب شده است.
قدمت تاریخی و رسومات مردم روستای بیابانک سرخه سمنان
این روستای کویری حدود ۹۲ خانوار را در خود جای داده و شواهد موجود نشان می دهد که قدمت آن به دوران باستان باز می گردد. بافت سنتی، سکوت کویری و شب های پرستاره این منطقه، حس نوستالژی و آرامشی منحصر به فرد به بازدید کنندگان می بخشد. روستای بیابانک میزبان آثار باستانی متعدد است که هویت فرهنگی این منطقه را نمایان می کنند. از مساجد قدیمی گرفته تا آب انبار بازسازی شده و امامزاده ها، همه این آثار شما را به سفری در زمان می برند. این ویژگی ها بیابانک را به مکانی ایده آل برای علاقه مندان به تاریخ و معماری تبدیل کرده است. روستای بیابانک قدمتی دیرینه دارد و در طول تاریخ شاهد رخدادهای مهمی بوده است. از جمله این وقایع، زلزله ای شدید در سال ۲۴۲ هجری قمری است که توسط تاریخ نگارانی چون اثیر گزارش شده است.
آثاری همچون تپه باستانی گورون شپته و گورستان زرتشتیان به نام گبرستانی در منطقه سرخمبه، نشانه هایی از زندگی در این روستا از دوران پیش از اسلام هستند. همچنین ساختار معماری مسجد جامع این روستا که به “جومه مچت” معروف است، احتمالاً در گذشته یک آتشکده بوده است. نام محلی منطقه، بری کوش، و باور مردم درباره وجود قصری باشکوه در این محل، بر غنای تاریخی این منطقه تأکید دارند. تحقیقات انجام شده در سال های ۱۳۴۸ و ۱۳۴۹، اهمیت تاریخی بیابانک را بیشتر نمایان کرد. بر اساس این پژوهش ها، اولین طاق ضربی جهان در باقر تپه این روستا ساخته شده است، که نشان دهنده نوآوری های معماری در این منطقه است.
روستای بیابانک، واقع در شهرستان سرخه، یکی از مقاصد جذاب با فرهنگی غنی و تاریخ عمیق است. این منطقه به دلیل تنوع گویش ها و لهجه ها در روستاهای اطراف، لقب جزیره لهجه ها را به خود اختصاص داده است. لهجه خاص مردم بیابانک ترکیبی از عناصر گویش های لری، مازندرانی و گیلکی است. با این حال، فهمیدن این زبان برای افرادی که از مناطق دیگر می‌آیند ممکن است چالش برانگیز باشد.
اهالی بیابانک همچنان به برگزاری آیین های قدیمی پایبندند. از جمله این مراسم ها می توان به جشنواره گولاچ و قدم خوانی در نوروز اشاره کرد. در ماه محرم نیز مراسم معنوی حیدر حیدر با شور و حال خاصی در این روستا برگزار می شود.
روستاهای بیشتر ببینید: روستای بلیران آمل
تفریحات و جاذبه های روستای بیابانک
یکی از جاذبه های منحصربه فرد این روستا، راه اندازی اولین قطار بوم گردی روستایی کشور است که تجربه ای خاص از سفر در میان طبیعت و فرهنگ محلی را فراهم می کند. این قطار فرصتی استثنایی برای گردشگرانی است که به دنبال سفری متفاوت هستند.
بیابانک تنها به آثار تاریخی اش خلاصه نمی شود. این روستا با کویرهای بکر و چشم اندازهای طبیعی اش، فعالیت های جذابی مانند کویرنوردی، شترسواری، دوچرخه سواری، بیابان گردی و روستا گردی را به بازدید کنندگان ارائه می دهد. هر یک از این تجربه ها شما را به ماجراجویی در دل طبیعت دعوت می کند و روزی خاطره‌انگیز برایتان رقم می زند. شب های کویری بیابانک، با آسمانی پر ستاره، مکانی ایده‌آل برای تماشای کهکشان با چشم غیرمسلح یا از طریق تلسکوپ است.
چگونه به روستای بیابانک برویم؟ مسیر دسترسی
برای دسترسی به روستای بیابانک می توانید از سه روش مختلف استفاده کنید، که هرکدام مزایا و معایب خود را دارد: لوکیشن روستای بیابانک سرخه سمنان در نقشه
- سفر با قطار
مسیر ریلی یکی از گزینه های دسترسی به بیابانک است. شما می توانید از قطارهای خط تهران – مشهد استفاده کرده و در ایستگاه بیابانک که تنها 2 کیلومتر با روستا فاصله دارد پیاده شوید. در این فاصله کوتاه، وسایل نقلیه عمومی وجود ندارد و معمولاً باید این مسافت را پیاده طی کنید. همچنین برخی از قطارهای سریع السیر در این ایستگاه توقف نمی کنند، بنابراین پیش از تهیه بلیط این مورد را بررسی کنید.
- سفر با اتوبوس
برای این گزینه، می توانید با اتوبوس های بین شهری خط تهران – سمنان که از ترمینال جنوب تهران حرکت می کنند، تا پلیس راه شهر سرخه بروید. اما مشکل احتمالی که ممکن است پیش بیاید، در مسیر سرخه تا بیابانک، حمل و نقل عمومی در دسترس نیست، اما معمولاً رفت و آمد محلی ها در جریان است و می توانید از آن کمک بگیرید.
- استفاده از خودروی شخصی
این روش آسان ترین و راحت ترین گزینه برای دسترسی به روستای بیابانک سرخه سمنان است.
- مسیر از تهران: به سمت جاده مشهد حرکت کنید. پس از رسیدن به شهر سرخه، از جاده اصلی خارج شده و به داخل شهر بروید. با دنبال کردن تابلوهای راهنما، مسیر آسفالته 15 کیلومتری را طی کنید تا به روستای بیابانک برسید.
- مسیر از مشهد: بعد از عبور از شهر سمنان و طی کردن حدود 5 کیلومتر، به تابلو راهنمای روستای بیابانک می رسید. این جاده از سمت چپ جدا شده و پس از عبور از روستای صوفی آباد، شما را به بیابانک می رساند.
با توجه به شرایط، اگر به حمل و نقل عمومی دسترسی ندارید، خودروی شخصی بهترین گزینه برای سفر به این روستای جذاب و تاریخی است. این سفر علاوه بر راحتی، امکان توقف در مسیر و لذت بردن از مناظر زیبا را نیز فراهم می کند.
بهترین زمان سفر به بیابانک
اگرچه این روستا در تمامی فصول جذابیت خاص خود را دارد، اما بهترین زمان برای سفر، ایام نوروز است. در این زمان، مراسم های خاص، همراه با هوای مطبوع بهاری، خاطره ای فراموش نشدنی برای شما رقم خواهد زد. علاوه بر این، می توانید به روستای هم جوار “صوفی آباد” سر بزنید و از مقبره تاریخی شیخ علاءالدوله دیدن کنید.
جاهای دیدنی و باستانی روستای بیابانک سرخه سمنان
بیابانک، با آثار تاریخی ارزشمند و داستان های پنهان در دل خود، مقصدی ایده آل برای علاقه مندان به تاریخ و باستان شناسی است. این روستای تاریخی با جاذبه های طبیعی و منحصر به فرد، مکانی فوق العاده برای تجربه لحظاتی ناب است. در ادامه به معرفی برخی از دیدنی ترین نقاط این روستا می پردازیم:
گورون پشته
در جنوب روستای بیابانک، منطقه ای با نام گورون پشته قرار دارد که یادگاری از گذشته های دور است. “گورون” در زبان محلی به معنای گبرها (زرتشتیان) و “پشته” به معنای تپه است. این منطقه، به دلیل بلایای طبیعی، به شدت ویران شده و تنها بقایای اندکی از آن باقی مانده است. با این حال، گورون پشته به دلیل ارزش تاریخی و طبیعت پیرامونش، توجه گردشگران ماجراجو را به خود جلب کرده است.
سرتختی
یکی از جذاب ترین بخش های بیابانک، منطقه “سرتختی” است. این مکان کویری بخشی از زمین است که گود شده و کف آن به طرز شگفت انگیزی صاف و یکدست است. این ویژگی باعث شده اهالی روستا به آن لقب محلی مرغونه غلطون واریه بدهند که اشاره به صافی خاص این منطقه دارد. زیبایی و سادگی سرتختی، آن را به مکانی ایده آل برای تماشای مناظر بکر کویری در روز و آسمان پرستاره در شب تبدیل کرده است.
معدن گوگرد
در نزدیکی منطقه سرتختی، معدنی با نام محلی گوگردی وجود دارد. این معدن به دلیل رنگ ها و بافت های خاص خود، جلوه ای متفاوت به طبیعت این منطقه داده است و برای علاقه مندان به کاوش در طبیعت، بسیار جذاب است.
شرین آو چال
در شمال غربی بیابانک و پشت رشته کوه های البرز، رودخانه ای به نام شور آب جریان دارد که از ارتفاعات سرچشمه گرفته و به سوی کویر حرکت می کند. این رود که در گذشته بسیار پر آب بوده، پس از عبور از کویر، به دق مرتپه چال (تالاب تپه مرده) می رسد. ویژگی جالب این تالاب آن است که آب در این منطقه شور است، اما پس از ادامه مسیر و رسیدن به شرین آو چال، به طرز شگفت انگیزی شیرین و قابل شرب می شود. شرین آو چال با طبیعت بکر و آب شیرین خود، نه تنها تفرجگاهی دل نشین، بلکه مکانی برای شکار و استراحت نیز محسوب می شود. این رودخانه پس از عبور از این منطقه به “چاله برج” و سپس “سرتختی” می رسد. در نهایت، آب آن با زمین هم سطح شده و تنها باتلاقی از آن به جا می ماند.
شرین آو چال با تضاد زیبای آب شور و شیرین، مکانی منحصر به فرد برای طبیعت دوستان است که می تواند لحظاتی به یاد ماندنی در دل کویر رقم بزند.
قلعه خندق
قلعه خندق، یکی از برجسته ترین آثار تاریخی روستای بیابانک، به عنوان پناهگاهی برای حفاظت از مردم در برابر حملات دشمن ساخته شده است. این بنا با معماری هوشمندانه و کاربری نظامی، در گذشته نقش مهمی در امنیت و بقا اهالی ایفا می کرد. قلعه خندق دارای هشت برج بلند بود و اطراف آن را خندقی احاطه می کرد که از دید دشمنان پنهان بود. مسیرهای آب رسانی این قلعه به صورت مخفی طراحی شده بود، به طوری که آب از دو راه وارد قلعه شده و از تونل هایی به بیرون هدایت می شد. این تونل ها از صدها متر جلوتر به قلعه متصل می شدند و از دید دشمنان مخفی می‌ماندند.
دیده بانان در فاصله 30 تا 40 کیلومتری از جنوب روستا، حملات دشمن را رصد کرده و از طریق پیک های تند رو، خطر را به اطلاع اهالی می رساندند. در هنگام حمله، مردم پل های چوبی روی خندق را برمی‌داشتند و آماده دفاع می شدند. به گفته اهالی، این قلعه از طریق تونل های زیرزمینی به قلعه های جهان آباد و تاریخی لاسجرد متصل بوده است، اما تاکنون کسی موفق به پیمایش کامل این مسیرها نشده است.
سایر قلعه های تاریخی بیابانک
علاوه بر قلعه خندق، در مرکز روستا قلعه ای به نام حاجیون قلعه یا قلعه حاجیان وجود داشت که امروز تنها نامی از آن باقی مانده است. در اطراف بیابانک نیز قلعه های دیگری مانند قلعه مردنه، قلعه ساتوا، قلعه نوکلاته، قلعه مهدی وا، و قلعه مسیح وا قرار داشتند. این قلعه ها معمولاً به یک رشته قنات به همین نام متصل بودند و برخی از آنها محل سکونت عده‌ای از مردم بودند.
روستای بیابانک، با مرکزیت خود در میان این قلعه ها، در گذشته یکی از پایگاه های مهم دفاعی و استراتژیک منطقه به شمار می رفت.
قنات های تاریخی بیابانک
در دل کویر، قنات ها به عنوان راهکاری هوشمندانه برای دسترسی به آب شیرین، از اهمیت بالایی برخوردار بوده‌اند. هرچه تعداد قنات های یک روستا بیشتر باشد، جایگاه آن در میان سکونتگاه های کویری برجسته تر می‌شود. روستای بیابانک، با داشتن قنات های متعدد، در گذشته یکی از مهم ترین مراکز کشاورزی و سکونت در این منطقه بوده است. بیابانک در دوران اوج خود میزبان قنات های بسیاری بود که از جمله آن ها می توان به نیکون، طهره، بیدان، سرخمبه، کرمونی، نصروا، شورآو، قرون، حاجی وا، ساتوا، مهدی وا، همت وا، مراد‌وا، نوکلاته، بابی دشت، مسیح وا، کاظمه وا، مراژ و اسبی میدون اشاره کرد. این قنات‌ها نه تنها آب شرب مردم روستا را تأمین می کردند، بلکه عامل رونق کشاورزی و ایجاد باغ های سرسبز در میان کویر بودند.
متأسفانه، در اثر خشکسالی های پیاپی و بهره برداری بی رویه از منابع آب زیرزمینی، بسیاری از این قنات ها خشک شده و اکنون تنها خاطره ای از آن ها باقی مانده است. در گذشته، قنات های پر آب بیابانک زمینه را برای کشت محصولات متنوعی چون گندم، جو، شاهدانه، خربزه، پنبه، زیره، هندوانه، پیاز و سیر فراهم می کردند. اما با خشک شدن قنات ها، بیشتر زمین های زراعی روستا به حالت بایر درآمده و کشاورزی در این منطقه به شدت کاهش یافته است.
یخدان های تاریخی و جذاب بیابانک
یکی از جذاب ترین جاذبه های تاریخی و معماری روستای بیابانک سرخه سمنان، یخدان ها یا همان یخچال های سنتی هستند که قدمتی بین 300 تا 400 سال دارند. این سازه های هوشمندانه با استفاده از خشت و گل ساخته شده‌اند و در گذشته به عنوان مکانی برای ذخیره یخ در فصول گرم سال به کار می رفتند. یخدان های بیابانک دارای طراحی خاصی هستند که با اقلیم منطقه هماهنگی کامل دارد: هر یخدان دو درب ورودی دارد که هیچ کدام در معرض نور مستقیم آفتاب قرار نمی گیرند. این ویژگی به حفظ سرمای داخلی کمک می کرد. در کف یخدان ها نیز محفظه هایی برای جمع آوری آب حاصل از ذوب یخ ها تعبیه شده بود تا از هدر رفتن آب جلوگیری شود.
کاربرد و شیوه استفاده از این یخدان ها به این صورت بود که، در زمستان های سرد، یخ ها از سطح زمین یا رودخانه ها جمع آوری شده و در یخدان ها ذخیره می شدند. این یخ ها در تابستان گرم کویر، برای خنک کردن آب و نگهداری مواد غذایی به کار می رفتند.
صنایع دستی بیابانک
صنایع دستی این روستا بازتاب فرهنگ کهن آن است. جاجیم، گلیم، سبد های دست بافت و وسایلی چون پالونه (پوشش شتر)، سفال، تنورهای سنتی (کله)، آسیاب های دستی (آرنک) و سنگ آسیا از جمله دست ساخته هایی هستند که می توانید به عنوان سوغاتی تهیه کنید.
مطلب پیشنهادی: جنگل بلیران
سخن پایانی
بیابانک با ترکیب طبیعت بکر، تاریخ کهن و مردم خونگرم، فرصتی عالی برای کسانی است که می خواهند از شلوغی زندگی شهری فاصله بگیرند و لحظاتی ناب در دل طبیعت را تجربه کنند. این روستا، با موقعیت خاص خود در دل کویر، همچون نگینی درخشان، شما را به سفری پر ماجرا و خاطره انگیز دعوت می کند. بیابانک، با تلفیق طبیعت زیبا، فرهنگ اصیل و فعالیت های متنوع، مقصدی ایده آل برای هر مسافر کنجکاو است.
